Mệt mỏi hoàn thuế thu nhập cá nhân

Sợ thủ tục, bỏ cả tiền được hoàn thuế

Theo quy định, người phụ thuộc của người nộp thuế thu nhập cá nhân (TNCN) gồm vợ, chồng, cha mẹ đẻ, cha mẹ chồng hay vợ, cha dượng, mẹ kế, cha nuôi, mẹ nuôi, cá nhân không nơi nương tựa (anh, chị em ruột, ông bà nội ngoại, cháu ruột…). Thế nhưng trong nhiều trường hợp, người nộp thuế rất khốn khổ để được nhà thuế đồng ý với các trường hợp là anh chị em ruột.

Minh họa: DAD

Nói đến việc này, chị Thanh Thủy (tạm trú Hà Nội) thở dài chán nản. Chị Thủy kể, do nghỉ việc tại công ty cũ nên phần quyết toán thuế năm 2022 chị phải tự thực hiện. Chị đã nộp hồ sơ xin hoàn thuế TNCN số tiền hơn 70 triệu đồng tiền đã nộp năm 2022 lên cơ quan thuế từ tháng 3 nhưng chưa có phản hồi. "Những năm trước, tôi kê khai 5 người phụ thuộc để giảm trừ gia cảnh gồm ba ruột, em gái và 3 người cháu (kêu chị Thủy bằng cô ruột) và được cơ quan thuế chấp nhận. Thế nhưng năm nay, không hiểu vì sao cơ quan thuế nghi ngờ mấy người cháu, hỏi ba mẹ cháu đâu. Trong khi em gái tôi bị tâm thần phân liệt từ nhiều năm nay, có giấy chứng nhận của bệnh viện năm 2020 - 2021 nhưng cán bộ thuế cho rằng giấy này cũ, yêu cầu bổ sung xác nhận mới. Tôi phải về quê để làm giấy tờ bổ sung hồ sơ tốn thời gian, công sức và tiền bạc", chị Thủy nói và chia sẻ, trong gia đình có người làm thu nhập cao, giúp đỡ những người kém may mắn hơn là chuyện bình thường. "Em trai tôi không có công việc, em dâu cũng ở nhà lo cho ba ốm cùng 3 con nhỏ thì làm sao đi làm. Hoàn cảnh gia đình ở quê thì cả làng, cả xóm ai cũng biết. Cũng bộ hồ sơ thuế như vậy mấy năm trước cơ quan thuế chấp nhận cho hoàn thuế, còn năm nay lại nghi ngờ, yêu cầu xác minh. Trong khi hằng tháng, tôi có chứng từ chuyển tiền về lo cho gia đình", chị Thủy bức xúc.

Tôi cũng không hiểu tại sao mấy năm nay, kiến nghị của Tổng cục Thuế, Cục Thuế TP.HCM về việc tăng mức thu nhập vãng lai từ 2 triệu đồng lên 5 triệu đồng không được Bộ Tài chính chấp nhận. Cứ để bất cập này càng lâu thì không những quyền lợi người nộp thuế bị ảnh hưởng mà ngay cả nhà nước cũng phải tốn nhiều chi phí.

Luật sư Trần Xoa, Giám đốc Công ty luật Minh Đăng Quang

Do thời gian làm hồ sơ hơn 1 tháng chưa xong, chị Thủy rút về nộp cơ quan thuế ở Hà Tĩnh với hy vọng "cán bộ địa phương cũng nắm được hoàn cảnh gia đình mà giải quyết nhanh hơn". Nếu cơ quan thuế chấp nhận thì chị được hoàn số tiền hơn 70 triệu đồng, nhưng nếu cơ quan thuế không chấp nhận thì số thuế được hoàn chỉ còn 40 triệu đồng. "Nếu họ vẫn bắt bổ sung giấy tờ chứng minh 3 đứa cháu để giảm trừ gia cảnh thì chắc tôi bỏ luôn chứ thời gian đâu mà chạy tới chạy lui từ Hà Nội về quê để làm giấy tờ. Tính ra tiền đi tới lui, cộng thêm mất mấy ngày nghỉ (hiện chị Thủy đang thử việc tại công ty mới) còn nhiều hơn cả số tiền được hoàn. Nhưng nếu không làm thì năm sau coi như bị loại 3 người phụ thuộc, tiền thuế phải đóng nhiều hơn dù thực tế vẫn lo cho các cháu", chị Thủy mệt mỏi nói.

Còn ông N.M.Quân (ngụ Q.Tân Phú, TP.HCM) thì nói thẳng: "Quá mệt, quá rắc rối nên mấy năm nay tôi không làm hoàn thuế nữa. Bỏ luôn". Chuyện là cách đây 5 năm, ông Quân đi làm thủ tục hoàn thuế TNCN nhận lại số tiền 20 triệu đồng thuế nộp thừa nhưng rất vất vả. Đi tới lui 5 - 6 lần làm hồ sơ thủ tục, giấy tờ, đến nơi chờ gần cả buổi mới đến lượt mình. "Nhân viên thuế xem hồ sơ và không chấp nhận việc tôi kê khai 4 người phụ thuộc là 2 con nhỏ và bố mẹ ruột mà chỉ chấp nhận tính 2 người phụ thuộc là 2 con nhỏ. Lý do khi bổ sung thêm người phụ thuộc thì phải kê khai từ đầu năm mà không phải đợi đến lúc làm hồ sơ quyết toán thuế. Khi đó, tôi phải quay về khai báo lại. Đến lần sau lên nộp hồ sơ, nhân viên thuế chỉ ra tôi có khai thu nhập bị thiếu hóa đơn, lại về làm lại hồ sơ. Sau khi làm hồ sơ đầy đủ, tôi quay lại nộp thì nhân viên thuế tra cứu thông tin từ mã số thuế cá nhân, phát hiện tôi có phát sinh thu nhập ở một nơi nhưng lại không khai báo... Nhưng chỗ này trong năm tôi hoàn toàn không có thu nhập mà người ta tự ý lấy mã số thuế của tôi để khai báo thuế cá nhân. Mà muốn chứng minh, tôi phải đến tận nơi doanh nghiệp (DN) khai báo thuế và yêu cầu họ xác nhận. Phải đi lại hơn 1 tuần tôi mới có được tờ giấy không có thu nhập mà do đơn vị này nhầm lẫn... Nói chung, vì mình đã mất công đi làm thì làm cho trót. Những tưởng một lần là xong, ai ngờ qua năm tiếp theo, tình trạng cũng lặp lại tương tự, phải đi tới lui nhiều lần mới có thể hoàn thành hồ sơ", ông Quân kể lại hành trình hoàn thuế và kết luận: "Dù đã nhận lại được số tiền thuế nhưng tôi "ngán đến cổ". Chính vì vậy, 3 năm nay, ông Quân từ bỏ không làm hồ sơ hoàn thuế TNCN nữa dù biết rằng nếu làm thì số thuế được hoàn cũng khoảng 20 triệu đồng, không ít ỏi trong thời buổi khó khăn hiện nay.

Chưa đến mức chịu thuế, vẫn phải nộp

Khổ nhất là những người lao động có thu nhập vãng lai chưa đến mức chịu thuế nhưng vẫn phải nộp thuế. Chị Út (Q.3, TP.HCM) làm công việc tạp vụ cho một công ty có trụ sở ở Q.Phú Nhuận, khoán lương 7 triệu đồng/tháng, không bao gồm bảo hiểm hay những khoản khác. Mỗi lần nhận tiền, công ty trừ thuế 10%, mất 700.000 đồng nên số tiền mà chị Út nhận được chỉ còn 6,3 triệu đồng. Chị Út cho biết, nghe nói làm thủ tục hoàn thuế thì nhận được mấy triệu đã đóng nhưng không biết thủ tục như thế nào, chị đang phải hỏi lại bên công ty hướng dẫn. "Chúng tôi là lao động tay chân, có biết thủ tục thế nào đâu. Nhưng tiền của mình thì tiếc, phải cố đợi xem họ nói sao thì làm vậy", chị nói. Theo quy định hiện nay, những khoản thu nhập vãng lai từ 2 triệu đồng trở lên, đơn vị chi trả thu nhập trừ thuế 10%. Đây chỉ là phần tạm nộp thuế, đến khi quyết toán thuế sẽ tính giảm trừ gia cảnh cho người nộp thuế 11 triệu đồng/tháng và người phụ thuộc 4,4 triệu đồng/tháng. Trường hợp của chị Út, thu nhập hằng tháng chưa đến 11 triệu đồng, thuộc diện chưa đến mức chịu thuế. Thế nhưng, do quy định số tiền nhận trên 2 triệu đồng bị trừ thuế 10% nên chị vẫn bị trừ trước, hoàn sau. Rất nhiều người làm công việc tự do như chị Út rơi vào hoàn cảnh này và việc đi làm thủ tục lấy lại tiền thuế đã đóng thừa là việc khá khó khăn với họ. Nhiều người vì không rành thủ tục đã bỏ không làm, dù số tiền đó với họ là rất quý giá.

Tốc độ thu thuế TNCN tăng kỷ lục

Tốc độ tăng thu của sắc thuế TNCN ngày càng tăng qua các năm. Năm 2022, số thu thuế TNCN đạt mức kỷ lục lên gần 167.000 tỉ đồng (vượt dự toán 50.000 tỉ đồng) và tăng gần 17 lần so với thời điểm ban hành luật Thuế TNCN vào năm 2007. Trong 4 tháng đầu năm 2023, thuế TNCN là một trong những sắc thuế có tốc độ thu vượt xa kế hoạch dự toán, với mức 42%. Nếu theo con số dự toán trình Quốc hội hồi tháng 10.2022, số thu thuế TNCN trong năm 2023 trên 154.600 tỉ đồng. Căn cứ theo mức dự toán này, các cá nhân đã đóng vào ngân sách nhà nước gần 65.000 tỉ đồng trong 4 tháng qua. Số thuế này chủ yếu đến từ người làm công ăn lương.